Samenvatting 

De zin-meester ben je zelf

over de zoektocht naar de zin van het bestaan

Wat is de zin van het leven?

Het antwoord op deze vraag is simpel en kort: het leven heeft geen zin. Voor de mensheid in haar geheel althans. Wij zijn op deze aarde gekomen door toeval, zonder diepere betekenis. Leven, dus ook menselijk leven, is de random uitkomst van een ingewikkeld proces dat zich in de loop van miljarden jaren heeft voltrokken. Wel heeft het leven een doel en dat is het doorgeven van het leven zelf. Dit gebeurt meestal in de vorm van het kopiëren van de genetische printplaat. Geen zin dus, wel een doel.

Waarom zijn we dan toch steeds op zoek naar zingeving ?

Onze hang naar zingeving is aangeboren. Daarnaast spreekt een zinloos bestaan niet erg tot de verbeelding. Dat we alleen maar gekomen zijn om weer te vertrekken, is nauwelijks voor te stellen. Wij prachtige en intelligente mensen, een product van louter toeval, zonder diepere reden? Dat kan toch niet waar zijn. Daarnaast is alles om ons heen zo wonderlijk en mooi dat er wel een diepere bedoeling achter moet zitten. Ook het streven om de boel in stand te houden, de wil om het leven door te geven, moet toch ergens vandaan komen. Deze overtuigingen hebben er vanzelf voor gezorgd dat we in hogere machten zijn gaan geloven. De zin van het leven was vervolgens te handelen naar de wens van die opperwezens. Maar opperwezens lijken een product van onze fantasie; leven volgens van hogerhand gegeven richtlijnen kan dus niet de zin van het bestaan zijn.

En dat is het dan, een leven zonder zin?

Nee, gelukkig niet. Voor jou en mij als individu is er wel een zinvol bestaan. . 

Waarom is dat zo zeker ? 

Dat kunnen we voelen. Als we ervoor openstaan, kunnen we op sommige momenten voelen dat iets – een handeling of een gebeurtenis –  zinvol is. Daarvoor hebben we een alerte geest nodig die deze momenten van zingeving registreert. Als we leren weten met gevoel zijn we vanzelf in staat zingeving te herkennen en ervaren. 

Hoe zit dat, weten met gevoel?

Binnen in ons huizen twee Ikken: de ratio-Ik en de emotie-Ik. De ratio-Ik ken je wel, die regeert ons leven. Maar die andere Ik - de emotie-Ik - is voor de meesten van ons uit beeld geraakt. In deze emotie-Ik wonen intuïtie en wijsheid en ontstaan onze emoties. De emotie-Ik kan weten met gevoel. Waar de ratio-Ik zich vooral bedient van concrete concepten in de vorm van taal, gebruikt de emotie-Ik indrukken, kleurschakeringen en onderbuikgevoel. Hij leunt daarbij sterk op onze zintuigen in het hier en nu. Daardoor weet de emotie-Ik wat iets werkelijk is, wie we in de kern zijn (of willen zijn) en wat we écht van iets vinden. Zo kunnen we zingeving ervaren omdat de emotie-Ik ons vertelt wat voor ons werkt en wat niet. 

Wat geeft dan zin aan ons leven ?

Dat is voor iedereen anders. Goede voorbeelden zijn makkelijk te geven, met de kant-tekening dus dat zij voor iedereen verschillend kunnen zijn. Wat zin aan het leven kan geven: liefde, kinderen krijgen en grootbrengen, goed zijn voor andere mensen,  een leuke baan, creatief zijn, idealen nastreven, sfeervolle momenten beleven, kennis en wijsheid ontwikkelen, niks doen, onthaasten etc. Deze voorbeelden lijken open deuren maar toch voelt iedereen dat het bij zingeving om dit soort zaken draait. 

Hoe weet je zeker dat er voor jou als individu wel zingeving bestaat ?

Bewijs is moeilijk te leveren, maar toch: als zingeving gebeurt dan voel en weet je dat gewoon. Als je tenminste open wil staan voor dit soort voelen en weten. Kijk naar de voorbeelden die door velen herkend worden: het schenkt veel voldoening om kinderen te krijgen en ze groot te brengen, het voelt fantastisch om iets goeds voor een ander te doen of van een ander te houden, een fijne baan die uitdaagt en bevredigt laat je weten dat je ertoe doet, iets scheppen wat anderen kunnen zien of aanraken geeft een gevoel van onsterfelijkheid, goede idealen en waarden nastreven stemt tevreden, de herinnering aan die sfeervolle en gezellige kerst is intens en fijn, weten en begrijpen hoe iets werkelijk zit door kennis en wijsheid geeft een gevoel van controle, rust en stilte verbinden je met de eeuwigheid en lopen of de fiets pakken in plaats van de auto voelt gewoon goed. Al deze voorbeelden laten zien dat ons bestaan zinvol kan zijn. Onze emotie-Ik weet dat heel goed en dat is bewijs genoeg.

Is het werkelijk zo eenvoudig?

Ja, dat is alles. Onze emotie-Ik weet wat goed voor ons is. Hij vertelt ons wat een zinvol bestaan dichterbij brengt. We hoeven er alleen maar naar te luisteren en te handelen.

Hoe gaat dat  in de praktijk?

Het begint bij erkennen dat we zo’n emotie-Ik bezitten. We zijn zo gewend op onze ratio-Ik te leunen dat we de innerlijke stem niet meer horen. We gaan weer luisteren naar ons hart. De volgende stap is leven met aandacht, in het moment. We leren onze emotie-Ik kennen als we met onze gedachten niet bij gisteren of morgen zijn, maar in het hier en nu. Wat halen onze zintuigen binnen in de vorm van smaak, geur, tast, beeld en geluid? Wat voelen we, wat vinden we? Hier en nu. Als we toegang hebben tot onze emotie-Ik kunnen we vanzelf zingeving herkennen. Dan voelen we wanneer iets zinvol is. Dit naar binnen kijken kun je oefenen. Deze training is een vorm van mindfulness aangevuld met zelfobservatie en zelfonderzoek. Belangrijk is dat alle oefenen inzet vraagt. De innerlijke stem herkennen, ernaar luisteren en handelen vergt geduld en volharding. Het is net als met pianospelen. Dat leer je ook niet vanzelf.

Dit klinkt een beetje als oosterse wijsheid?

Dat is voor een deel ook zo. Taoïsten kennen het principe van woe wei, wat staat voor 'handelen door niet te handelen'. Je laten meevoeren door de stroom van het leven zonder heel fanatiek van alles te willen maakt dat je aandachtig kunt openstaan voor de zintuigen, intuïtie en emoties én voor zingeving. Het raakt ook aan de kern van het boeddhistische denken waar tevredenheid en acceptatie heel belangrijk zijn. Maar dit verhaal bevat ook westerse elementen. Als peuter vonden we het heel gewoon om te vertrouwen op de emotie-Ik. Dat werd allemaal anders toen taal in ons leven kwam. Harde kennis en koude feiten hebben het gevoelsmatig denken verdrongen. Nu is het zaak terug te keren naar onze echte Ik, die een samensmelting is van de emotie-Ik en ratio-Ik. Zo worden we heel en krijgen we toegang tot ons zinvol bestaan.

Waarom is deze aanpak anders?

Dit boek heeft een ander vertrekpunt. Wetenschappers als Lacan en Kahneman laten onze existentie beginnen bij de ratio-Ik, dus op het moment dat we leren spreken. In dit boek gaan we ervan uit dat we volledig mens zijn vanaf de conceptie. Vanaf het prilste begin zijn we onze emotie-Ik. Zodra we leren praten komt de ratio-Ik daarbij. Juist de emotie-Ik herbergt de kwaliteiten en eigenschappen die nodig zijn om ons zinvol bestaan te bereiken.

Daarnaast hebben andere theorieën over zingeving het over 'zingeving voor de hele mensheid'. Grote godsdiensten hebben geprobeerd voor alle mensen algemeen geldige concepten te definiëren voor wat goed en zinvol is. Zo werkt het volgens mij niet. Een zinvol bestaan is voor elk individu anders. Jij en ik, wij zullen voor onszelf moeten uitvinden wat zingeving dichterbij brengt. Onze emotie-Ik zal ons de weg wijzen. We hoeven hem alleen maar te volgen op onze eigen, individuele manier. Dan vinden wij wat we zoeken: ons zinvol bestaan.